Bioanuwai: Ni nini, na tunawezaje kuilinda?
Kipepeo aina ya monarch hukusanya nekta kutoka kwenye mmea wa mbigili (thistle plant).
Bioanuwai: Ni nini, na tunawezaje kuilinda?
Tabianchi na mazingira
Umoja wa Mataifa na wadau wake ulimwenguni wanakabiliana na upotevu mkubwa wa wanyama na mimea, tarehe 23 Januari wanakutana jijini Nairobi, kenya kujadili jinsi ya kuepuka upotevu huo, katika mkutano mkuu ambao utaangazia bioanuwai ni nini, na jinsi gani Umoja wa Mataifa, unaweza kusaidia juhudi za kuwezesha asili kuishi na kustawi.
Bioanuwai ni nini na ina umuhimu gani?
Kwa lugha nyepesi, bioanuwai inamaanisha aina zote za viumbe ambao wana uhai duniani. Mkataba wa Umoja wa Mataifa wa Anuwai ya Biolojia, CBD, inaifafanua kama "anuwai ndani ya spishi, kati ya spishi na mfumo wa ikolojia, pamoja na mimea, wanyama, bakteria, na kuvu". Viwango hivi vitatu hufanya kazi pamoja kuunda maisha duniani, katika ugumu wake wote. Aina mbalimbali za viumbe huweka mfumo ikolojia wa kimataifa katika usawa, na kutoa kila kitu katika asili ambacho sisi, kama wanadamu, tunahitaji kuishi ikiwa ni pamoja na chakula, maji safi, dawa na makazi.
Zaidi ya nusu ya Pato la Taifa linategemea sana asili. Zaidi ya watu bilioni moja wanategemea misitu kwa ajili ya maisha yao.
Misitu inarejeshwa kwa upandaji miti kupitia programu za biashara ya bioanuwai nchini Kenya.
Bioanuwai pia ni ulinzi wetu mkubwa wa asili dhidi ya mabadiliko ya tabianchi. Mifumo ya ikolojia ya ardhini na baharini hufanya kama "mizizi ya kaboni", ikichukua zaidi ya nusu ya uzalishaji wote wa kaboni. Misitu inarejeshwa kupitia programu za biashara ya bioanuwai nchini Kenya. Kwa sababu msukumo mkubwa wa kwanza wa mwaka wa kuweka mpango shupavu wa Umoja wa Mataifa wa kulinda bayoanuai katika vitendo, unafanyika katika mji mkuu wa Uswizi, Bern, kati ya tarehe 23 na 25 Januari.
Mkurugenzi wa Kitengo cha Sheria cha Shrika la Umoja wa Mataifa la Mazingira duniani UNEP, Patricia Kameri-Mbote, akitangaza kuhusu mkutano huo, alionya kuwa kukosekana kwa uratibu kati ya mashirika mbalimbali yanayojaribu kulinda bayoanuwai ni “changamoto kubwa inayohitaji kutatuliwa haraka tunapojitahidi kuishi duniani kulingana na maumbile ifikapo mwaka wa 2050”.
Lengo kuu la mkutano huu ni kutatua tatizo hilo, kwa kuunganisha mipango mbalimbali inayofanyika duniani kote.
Mabadiliko ya tabianchi na mazoea yasiyo endelevu ya ardhi na maji yanasababisha hali ya ukame kote ulimwenguni.
Je, kuna mgogoro?
Ndiyo. Ni mbaya sana, na unahitaji kushughulikiwa haraka.
Kuanzia kwenye njia za asili za baharini mpaka nchi kavu, kaboni zilizotajwa hapo juu zinaharibiwa: mifano ni pamoja na ukataji miti kwenye misitu ya Amazoni, na kutoweka kwa mabwawa ya chumvi na vinamasi vya mikoko ambavyo huondoa kiasi kikubwa cha kaboni. Jinsi tunavyotumia ardhi na bahari ni mojawapo ya vichochezi vikubwa vya upotevu wa baioanuwai. Tangu mwaka wa 1990, karibu hekta milioni 420 za misitu zimepotea kwa kubadilishwa kwa matumizi mengine ya ardhi. Upanuzi wa kilimo unaendelea kuwa kichocheo kikuu cha ukataji miti, uharibifu wa misitu na upotevu wa baioanuwai ya misitu.
Vichochezi vingine vikubwa vya kupungua kwa spishi ni pamoja na uvuvi wa kupita kiasi, na kuanzishwa kwa spishi ngeni vamizi, spishi ambazo zimeingia na kujiimarisha kwenye mazingira nje ya makazi yao ya asili, na kusababisha kupungua au hata kutoweka kwa spishi asilia na kuathiri vibaya mifumo ikolojia.
UNEP imeonya kuwa shughuli hizo zinasababisha kutoweka kwa karibu aina milioni za mimea na wanyama. Hali ya hatari ya kutoweka kwa mnyama simbamarara wa China Kusini na orangutan,wa Indonesia wanaodaiwa kuwa " wa kawaida" na mimea, kama vile twiga na kasuku, pia kama miti ya mwaloni cacti na mwani sasa kunaelezwa Hii ni hasara kubwa zaidi ya maisha tangu kutoweka kwa dinosaurs.
Kupotea kwa bioanuwai huathiri jinsi mfumo wa ikolojia unavyofanya kazi, na hivyo kusababisha spishi kuwa na uwezo mdogo wa kukabiliana na mabadiliko katika mazingira, na kuwafanya wazidi kukabiliwa na majanga ya asili. Iwapo mfumo ikolojia una aina mbalimbali za viumbe, kuna uwezekano kwamba hazitaathiriwa kwa njia sawa; ikiwa aina moja itauawa, basi aina kama hiyo inaweza kuchukua mahali pake.
CBD umepitisha makubaliano ya kihistoria yaliyofikiwa katika mkutano huo kuhusu mpango mpya wa kuhifadhi na kulinda asili kwa kutumia Mfumo mpya wa Kimataifa wa Bayonuai, (GBF).
Mpango wa Bioanuwai ni nini?
Mpango huo, unaoitwa rasmi Kunming-Montreal, Mfumo wa Kimataifa wa Bioanuwai , ni mkataba wa kihistoria unaoendeshwa na Umoja wa Mataifa, uliopitishwa na nchi 196 ili kuongoza hatua za kimataifa kuhusu asili hadi mwaka wa 2030, ambao ulitolewa haraka katika mikutano huko Kunming, China na Montreal, Canada, mnamo mwaka wa 2022.
Lengo ni kushughulikia upotevu wa viumbe hai, kurejesha mifumo ikolojia na kulinda haki za kiasili. Watu wa kiasili wanateseka kwa kiasi kikubwa kutokana na kupoteza aina mbalimbali za kibayolojia na uharibifu wa mazingira; maisha yao, maisha, nafasi za maendeleo, maarifa, mazingira, na hali ya afya inatishiwa na uharibifu wa mazingira, viwanda vikubwa. shughuli, taka za sumu, migogoro na uhamaji wa kulazimishwa, pamoja na mabadiliko ya matumizi ya ardhi na sehemu ya ardhi, kama vile ukataji wa miti kwa ajili ya kilimo na uziduaji.
Kuna hatua madhubuti za kukomesha na kurudisha nyuma upotevu wa asili, ikijumuisha kuweka asilimia 30 ya sayari na asilimia 30 ya mifumo ikolojia iliyoharibiwa chini ya ulinzi ifikapo mwaka wa 2030, Hivi sasa asilimia 17 ya ardhi na karibu asilimia nane ya maeneo ya baharini yamelindwa. Mpango huo pia una mapendekezo ya kuongeza fedha kwa nchi zinazoendelea, jambo kuu la kushikamana wakati wa mazungumzo, na watu wa kiasili.
Ni lazima nchi zije na mikakati ya kitaifa ya baioanuwai na mipango ya utekelezaji, na kuweka au kurekebisha malengo ya kitaifa, ili kuendana na matarajio ya malengo ya kimataifa. Mahindi, katika aina zake nyingi, ni zao la nafaka muhimu zaidi katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara.
Mahindi ni zao la nafaka muhimu zaidi katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara.
Nini kingine UN inafanya kulinda baioanuwai mwaka huu?
Mwezi ujao Baraza la Mazingira la Umoja wa Mataifa, UNEA, lijulikanalo kama “Bunge la Mazingira Duniani” litakutana katika ofisi ya Umoja wa Mataifa jijini Nairobi. Tukio hilo litawaleta pamoja wajumbe kutoka serikalini, mashirika ya kiraia, jumuiya ya wanasayansi, na sekta binafsi, ili kuangazia masuala muhimu zaidi ya mazingira na kuboresha utawala wa kimataifa wa mazingira. UNEA 2024 itaangazia mabadiliko ya tabianchi na upotevu wa baioanuwai, na uchafuzi wa mazingira.
Hata hivyo, tukio kuu litakuwa Mkutano wa Umoja wa Mataifa wa Bioanuwai , ambao utafanyika nchini Colombia mwezi Oktoba. Wajumbe watajadili jinsi ya kurejesha ardhi na bahari kwa njia ambayo inalinda sayari na kuheshimu haki za jumuiya za mitaa.