Miaka 20 ya ICC: Mambo MATANO unayopaswa kuyafahamu
Makao makuu ya Mahakama ya Kimataifa ya makosa ya jinai -ICC- mjini THe Hague Uholanzi
Miaka 20 ya ICC: Mambo MATANO unayopaswa kuyafahamu
Sheria na Kuzuia Uhalifu
Kila siku, Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu (ICC) inafanya kazi kwa ajili ya haki na uwajibikaji kwa uhalifu mkubwa unaotokana na baadhi ya migogoro ya kikatili zaidi duniani. Kuhukumu uhalifu mkubwa. Kuhusisha waathirika. Kuhakikisha hukumu za haki. Kukamilisha au kusaidiana na mahakama za kitaifa. Kujenga msaada zaidi. Katika miaka yake 20 ya kwanza ya kuwepo, ICC imepata maendeleo makubwa katika dhamira yake muhimu.
Kuelekea maadhimisho ya miaka 20 ya ICC tarehe 1 Julai 2022, hapa kuna njia tano ambazo ICC inasaidia kujenga ulimwengu wenye haki zaidi:
Kuhukumu uhalifu mkubwa zaidi
Mahakama ya ICC iliundwa kwa kuzingatia "mamilioni ya watoto, wanawake na wanaume" ambao "wamekuwa waathirika wa ukatili usiofikirika ambao unashtua sana dhamiri ya ubinadamu". Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu, ICC ni mahakama ya kwanza duniani ya kudumu, yenye msingi wa mkataba, ya kimataifa ya kuchunguza na kuwafungulia mashitaka wahalifu wa uhalifu dhidi ya binadamu, uhalifu wa kivita, mauaji ya halaiki na uhalifu wa mateso au vurugu dhidi ya wengine.
Mahakama ina uchunguzi unaoendelea 17 kuhusu baadhi ya migogoro mikubwa zaidi duniani, kama vile Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Georgia, au Ukraine. Ofisi ya Mwendesha Mashtaka wa ICC ni chombo huru cha Mahakama. Inafanya uchunguzi wa awali, upelelezi na ndiyo pekee inayoweza kuleta kesi Mahakamani.
Katika miaka ishirini ya kwanza ya operesheni zake, ICC imejaribu na kutatua kesi zenye umuhimu kwa haki ya kimataifa, ikitoa mwanga kuhusu uhalifu wa kutumia askari watoto, uharibifu wa urithi wa kitamaduni, unyanyasaji wa kijinsia au mashambulizi ya raia wasio na hatia. Kupitia hukumu zake katika kesi za mfano, inajenga sheria ya kesi yenye mamlaka hatua kwa hatua. Kesi 31 zilifunguliwa. Majaji wake wametoa hukumu 10 na kuachiliwa huru 4.
Mwendesha mashitaka wa ICC Karim Khan
Kuhusisha waathirika
Mahakama haijaribu tu na kuadhibu wale waliohusika na uhalifu mkubwa zaidi, lakini pia inahakikisha kwamba sauti za waathiriwa zinasikilizwa. Waathirika ni wale ambao wamepata madhara kutokana na kutendeka kwa uhalifu wowote unaotambulika ndani ya mamlaka ya Mahakama. Waathiriwa hushiriki katika hatua zote za kesi za mahakama ya ICC. Zaidi ya waathiriwa 10,000 wa ukatili wameshiriki katika kesi za ICC. Mahakama hudumisha mawasiliano ya moja kwa moja na jamii zilizoathiriwa na uhalifu ndani ya mamlaka yake kupitia programu za mawasiliano. Mahakama pia inalenga kulinda usalama na uadilifu wa kimwili na kisaikolojia wa wahasiriwa na mashahidi. Ingawa waathiriwa hawawezi kuleta kesi, wanaweza kuleta taarifa kwa Mwendesha Mashtaka, ikiwa ni pamoja na kuamua kama watafungua uchunguzi.
Madame “R”, mama wa watoto 7 alibakwa na wanaume wawili alipokuwa akirejea nyumbani Damala katika Jamhuri ya Afrika ya Kati.
Mfuko wa ICC kwa ajili ya kusaidia Waathirika kwa sasa unatengeneza maagizo ya kwanza ya Mahakama kuhusu ulipaji kuwa ukweli. Kupitia programu zake za usaidizi, Mfuko pia umetoa msaada wa kimwili, kisaikolojia na kijamii na kiuchumi kwa zaidi ya waathirika 450,000.
Kuhakikisha hukumu za haki
Washtakiwa wote wanachukuliwa kuwa hawana hatia hadi watakapothibitishwa bila shaka yoyote mbele ya ICC. Kila mshtakiwa ana haki ya kuhukumiwa kwa uwazi na bila upendeleo. Katika ICC, washukiwa na washtakiwa wana haki muhimu, ikijumuisha: kufahamishwa mashtaka; kuwa na muda na nyenzo za kutosha kuandaa utetezi wao; kuhukumiwa bila kuchelewa; kwa uhuru kuchagua mwanasheria; kupokea ushahidi wa utetezi kutoka kwa Mwendesha Mashtaka. Miongoni mwa haki hizi ni haki ya kufuata mwenendo wa kesi katika lugha ambayo mtuhumiwa anaielewa kikamilifu, miongoni mwa nyinginezo. Hii imesababisha Mahakama kuajiri wakalimani na wafasiri maalumu katika lugha zaidi ya 40, na wakati mwingine kutumia lugha 4 kwa wakati mmoja wakati wa kusikilizwa kwa kesi sawa.
Mahakama ya rufaa ya ICC imebaini hakuna mazingira ya kipekee ya kuzuia kuachiliwa huru kwa Laurent Gbagbo na Charles Blé Goudé kutoka kizuizini kufuatia kuchiliwa huru na ICC mwezi Januari mwaka 2019.
Katika miaka yake 20 ya kwanza, washiriki walikabiliwa na aina mbalimbali za changamoto kubwa na za kiutaratibu, umbali wa maili nyingi mbali na matukio ya uhalifu. Kwa kuongezea, uhalifu unaoshtakiwa na ICC ni wa asili maalum na mara nyingi uhalifu mkubwa unaohitaji kiasi muhimu cha ushahidi na juhudi nyingi ili kuhakikisha usalama wa mashahidi. Kesi ni ngumu na kuna mambo mengi ambayo yanahitaji kutatuliwa nyuma ya pazia wakati wa kesi.
Mahakama ya kimataifa ya uhalifu na uhalifu dhidi ya ubinadamu, ICC, imemuhukumu kifungo cha miaka 25 jela kiongozi wa zamani wa LRA, Dominic Ongwen.
Kukamilisha au kusaidia mahakama za kitaifa.
ICC haichukui nafasi ya mahakama za kitaifa. Ni Mahakama ya mwisho. Mataifa yana jukumu la kimsingi la kuchunguza, kujaribu na kuwaadhibu wahalifu wa uhalifu mbaya zaidi. Mahakama itaingilia tu ikiwa nchi ambayo uhalifu mkubwa chini ya mamlaka ya Mahakama umetendwa na nchi haiko tayari au haiwezi kuyashughulikia mambo hayo kwa dhati.
Vurugu kubwa inaongezeka kwa kasi duniani kote. Rasilimali za Mahakama zimesalia kuwa chache, na inaweza tu kushughulikia idadi ndogo ya kesi kwa wakati mmoja. Mahakama inafanya kazi bega kwa bega na mahakama za kitaifa na kimataifa.
Kujenga usaidizi zaidi kwa haki
Kwa kuungwa mkono na Nchi Wanachama 123, kutoka mabara yote, ICC imejiimarisha kama taasisi ya kudumu na huru ya kimahakama. Lakini tofauti na mifumo ya kitaifa ya mahakama, Mahakama haina polisi wake. Inategemea ushirikiano wa mataifa, ikiwa ni pamoja na kutekeleza hati zake za kukamatwa au wito. Wala haina eneo la kuhamisha mashahidi ambao wako hatarini. Kwa hivyo, ICC inategemea, kwa kiasi kikubwa, uungwaji mkono na ushirikiano wa Mataifa.
Tunapoadhimisha miaka 20 ya kuzaliwa kwa ICC, Mataifa duniani kote yanapaswa kurejesha uungaji mkono wao kwa Mahakama hii kwa njia madhubuti. Kwa kutoa msaada wa kisiasa na kifedha. Kwa kuwakamata washukiwa na kuhodhi mali zao. Kwa kupitisha utekelezaji wa sheria zinazotunga masharti muhimu ya Mkataba wa Roma katika sheria za kitaifa. Kwa kusaini mikataba ya ushirikiano wa hiari ikiwa ni pamoja na mikataba ya uhamisho wa mashahidi wa ICC.
Ni kwa kujitolea kwa pamoja kwa jumuiya ya kimataifa ndipo ICC itaweza kutambua ahadi zake za haki zaidi na upatanisho kwa wote.
Zaidi kuhusu ICC bofya International Criminal Court na Conference marking ICC’s 20th anniversary
Pia kupitia mitandao ya kijamii, ifuate ICC katika Twitter, Facebook, Tumblr, YouTube na Flickr